دو اقدام ملی برای ممنوعیت ساخت وساز در حریم گسل ها
به گزارش زمین دار شو از آنجایی كه ایران دارای گسل های مختلف لرزه زا است، علاوه بر آنكه از جانب مركز تحقیقات راه، مسكن و شهرسازی، ممنوعیت ساخت و ساز در حرایم گسل ها به قانون تبدیل شد، محققان سازمان زمین شناسی و اكتشافات معدنی پروژه كلانی را برای شناسایی و تهیه نقشه گسل های ۷ كلانشهر در دستور كار قرار دادند.
به گزارش زمین دار شو به نقل از ایسنا، مطالعات محققان حوزه زلزله شناسی نشان داده است در ۳۰ هزار سال قبل پهنه گسل شمال تهران، ۹ زلزله با بزرگای بالای ۷ داشته است و هر ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ سال یك مرتبه گسل شمال تهران گسیخته می شود و به باور محققان طبیعت بگونه ای است كه هر چه در گذشته رخ داده باشد، در این دوره هم رخ خواهد داد.
اینكه تصور شود كه خطر زلزله در تهران تنها منحصر به گسل شمال تهران می شود، باور نادرستی است؛ چونكه تهران علاوه بر آنكه از گسل های موجود در خود متاثر است، از گسل هایی مانند گسل مشاء كه از ۳۵ كیلومتری تهران عبور می كند هم تاثیرپذیر است، علاوه بر آن گسل های جنوب تهران شامل گسل "پیشوا"، "ایوانكی" و "ری" و همینطور گسل ماهدشت در كرج هم تهران را تحت تاثیر قرار می دهند.
بر این اساس از جانب مركز تحقیقات راه، مسكن و شهرسازی ممنوعیت ساخت و ساز در حرایم گسل ها تبدیل به قانون است.
دكتر علی بیت اللهی، مدیر بخش زلزله مركز تحقیقات مسكن از مطالعات انجام شده در زمینه میزان بافت فرسوده موجود در حریم گسل های شهر تهران خبر می دهد و یادآور می شود: به منظور انجام مشاهدات میدانی در حریم گسل های شهر تهران، ۲۴۵ سایت مهم و حساس در ۱۸ دسته بندی شناسایی شد و بر مبنای آن مشخص شد كه حدود ۳۲۰ هزار متر مربع بافت فرسوده در محدوده حریم گسل های شهر تهران قرار دارند.
به قول وی، بر مبنای مشاهدات میدانی از میزان حریم گسل های شهر تهران، بافت های فرسوده و اماكن حساس واقع بر گسل ها می توان گفت تقریباً نیمی از ساختمان های موجود در حریم گسل های شهر تهران و در بافت های ناكارآمد، ساختمان های ضعیف و با كیفیت نازل و فاقد سطح مقاومتی لازم در مقابل زلزله هستند و از نظر توزیع جغرافیایی (مناطق ۲۲ گانه شهر تهران) ساختمان های واقع بر حریم گسل های شهر تهران نیز، منطقه یك با حدود ۷۶۰۰ بنا ۶۵ درصد ساختمان های موجود در حریم گسل ها را در بر گرفته است.
بعضی از گسل های تهران به این شرح است:
ردیف نام گسل مناطق ۱ تلویزیون ۳، ۳، ۷ ۲ ونك پارك ۳ و ۶ ۳ داوودیه ۲ و۳ ۴ تخت طاووس ۲ و ۳ ۵ نیاوران ۱ و ۲ ۶ لویزان ۱، ۳ و ۴ ۷ جنت آباد شمالی ۵ ۸ باغ فیض ۲ ۹ فرحزاد ۲ ۱۰ عباس آباد ۳ و ۶ ۱۱ نارمك ۴ ۱۲ چیتگر ۲۲ ۱۳ طرشت ۲ و ۵ ۱۴ ولنجك ۱ ۱۵ اوین ۲ ۱۶ سوهانك ۱ ۱۷ دانشگاه شهید بهشتی ۱ ۱۸ شهرك بوعلی ۲ ۱۹ بلوار كارج ۲۲ ۲۱ شمال ری ۱۵، ۱۹ و ۲۰ ۲۲ جنوب ری ۲۰ علاوه بر این مطالعات، تعدادی از پژوهشگران سازمان زمین شناسی به منظور تهیه نقشه های دقیق از گسل های شهر تهران در حال انجام مطالعات میدانی بر روی گسل های ۷ كلانشهر هستند و در بخش مطالعات میدانی تهران نسبت به مطالعه بر روی ۱۳ گسل فعال تهران اقدام نمودند كه به قول آنها بخش بسیار زیادی از حرایم این گسل ها تصرف شده، بگونه ای كه بخشی از گسل شمال تهران در یكی از ویلاهای شخصی واقع در جنب واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد قرار گرفته است.
بخشی از گسل شمال تهران در حیاط یكی از ویلاهای شخصی اطراف واحد علوم و تحقیقات قرار گرفته است
نمایی از گسل شمال تهران كه محققان در انتهای تونل ایستگاه پیش نشانگر حصارك به آن رسیدند
نیره صبور، كارشناس لرزه زمین ساخت سازمان زمین شناسی و اكتشافات معدنی در گفتگو با ایسنا، با اشاره به جزئیات اجرای طرح تهیه نقشه تدقیق گسل های كلانشهرهای كشور، اظهار داشت: در این طرح مقرر شده است كه برای كلانشهرهای كشور نسبت به تهیه نقشه تدقیق گسل ها اقدام نماییم كه بر مبنای توان كارشناسی و مالی سازمان زمین شناسی ۷ كلانشهر در دستور كار اجرای این طرح قرار گرفت.
وی كلانشهرهای "تهران"، "تبریز"، " مشهد"، "كرج"، "كرمان"، "شیراز" و "اهواز" را همچون كلانشهرهایی دانست كه در اولویت این طرح قرار دارند و تصریح كرد: اولویت بندی ما برای اجرای این طرح، جمعیت متمركز در شهرهای اولویت دار و میزان لرزه خیزی آنها بوده است.
به قول وی تهران دارای ۱۳ گسل اصلی لرزه زا با عناوین "شمال تهران"، "فشم"، "مشاء"، "راندگی نیاوران"، "تلو بالا"، "تلو پایین"، "شیان و كوثر"، "پیشوا"، "گرمسار"، "پارچین"، "جنوب ری"، "شمال ری" و "كهریزك" و ۶ گسل كوچك "عباس آباد"، "قصر فیروزه"، "داودیه"، "ایوبی"، "باغ فیض" و "چیتگر" است.
۱-گسل انقلاب(مجموعه ورزشی انقلاب)
گسل "انقلاب" بواسطه قرارگیری بخش عمده ای از آن در مجموعه ورزشی انقلاب واقع در منطقه ۳ تهران، به این نام نامیده شده است. این گسل در جهت جنوب غرب-شمال شرق گستردگی دارد و دارای طولی در حدود ۱.۵ كیلومتر است و در گروه گسل های فرعی شهر تهران قرار دارد.
مرز ناهمواری های بین منطقه ۳ و ۲ تهران در راه عبوری بزرگراه چمران و سمت شرقی آن، نقطه شروع این گسل كوچك در منطقه ۳ است. گسل انقلاب از شرق "باغ ونك" در نقطه جنوب غربی خود شروع و بعد از عبور از مجاورت محل تلاقی بزرگراه "نیایش" و خیابان "سئول" وارد محوطه مجموعه ورزشی انقلاب می شود.
امتداد این گسل تا شمال محدوده مجموعه انقلاب ادامه دارد و در آنجا به نقطه انتهایی شمال شرقی خود می رسد. این گسل جزو گسل های كوچك و فرعی و با توان لرزه زایی پائین است.
۲- گسل جنوب ری
گسل جنوب ری در جنوب تهران به طول تقریبی ۲۸ كیلومتر قرار گرفته است، ولی از آنجایی كه این گسل در انتهای غربی و شرقی خود دارای قطعات گسسته است، در مورد طول آن در مراجع مختلف اتفاق نظر وجود ندارد. فاصله گسل جنوب ری از گسل شمال ری حدود ۳ تا ۵ كیلومتر است. این گسل به شكل دیواره كوتاه فرسایش یافته ای در جنوب تپه غار روستای "قلعه" نو رخنمون دارد و حد زون فروافتاده ری را هم مشخص می كند.
گسل جنوب ری(قطعه غربی آن) از غرب "اسلامشهر" آغاز می شود و امتداد آن در جهت غرب به شرق وارد "مهران آباد" در جنوب تهران شده و با تلاقی اتوبان "تهران-قم" و بزرگراه "بهشت زهرا" و در محل تلاقی بزرگراه "آوینی" و بلوار "امام خمینی" وارد منطقه ۲۰ تهران (جنوبی ترین منطقه شهر تهران) می شود. مسیر این گسله از شمال مقبره "شاه عبدالعظیم" و به موازات خیابان "۲۴متری شهر ری" بوده كه بعد از تقاطع با جاده تهران-ورامین از منطقه ۲۰ شهر تهران خارج می شود. در ادامه این گسله در امتداد جاده "امین آباد" در پای ارتفاعات "بی بی شهربانو" به انتهای قطعه شرقی خود می رسد.
پهنای حریم ۱۰۰ متر تعیین شده است(۵۰ متر به طرفین) و مساحت آن حدود ۰.۳۸ كیلومتر مربع برآورد شده است. از مجموع ۱۲۰۰۰ پلاك ساختمانی واقع در حریم گسل های شهر تهران، نزدیك به ۱۲ درصد آن در حریم گسل های جنوب و شمال ری واقع شده است.
حریم گسل جنوب ری به مساحت ۱۰۰ متر
۳-گسل شمال ری
گسل شمال ری گسلی متشكل از چند سگمنت منفصل در جهت غربی – شرقی است كه طول جمع آنها به بیشتر از ۱۵ كیلومتر می رسد. این گسل از سمت غربی پس از محل تقاطع بزرگراه "سعیدی" با "آزادگان" آغاز می شود و به موازات بزرگراه "آزادگان" در سوی جنوبی ادامه داشته و در جنوب مناطق ۱۹ و ۱۶ قرار گرفته است. این گسل در ادامه به سمت شرق، بعد از گذر از محل تقاطع آزادگان با بزرگراه بهشت زهرا و عبور از "بازار آهن فروشان تهران" و در شرق این منطقه وارد منطقه ۲۰ شهر تهران می شود.
گسل شمال ری در منطقه ۲۰ تهران، بعد از تلاقی با بلوار "امام خمینی" و خیابان "فدائیان اسلام" (در سمت شمال بلوار بسیج) در سمت شرقی با نزدیك شدن به تپه های "بی بی شهربانو" با خمشی به سمت شمال تا محدوده "پارك آبی آزادگان" ادامه دارد.
این گسل جزو گسل های اصلی محسوب می شود؛ چونكه طبق تعریف در آیین نامه ۲۸۰۰، گسلی كه طول آن بیشتر از ۱۰ كیلومتر باشد، گسل اصلی نامیده می شود ازاین رو برای این گسل حریم تعیین شده است. پهنای حریم گسل شمال ری ۱۰۰ متر است (۵۰ متر به طرفین) كه ساخت ساختمان های بسیار مهم در آن ممنوع می باشد و ساخت سایر ساختمان ها باید با تمهیدات ویژه باشد.
در حریم گسل شمال ری و در مساحتی در حدود ۴۳۰۰۰ مترمربع، بافت فرسوده جنوب شهر تهران قرار گرفته كه شامل محلات "صفائیه"، "شهادت"، "سیزده آبان منطقه ۲۰"، "جوانمرد قصاب" و "منصوریه" است، ضمن آنكه در منطقه ۲۰ تهران بیشتر از ۱۴۰۰ ساختمان بر روی حریم گسل شمال ری قرار گرفته است.
حریم گسل شمال تهران
۴-گسل فرحزاد
یكی از گسل های خط شمالی تهران، گسل "فرحزاد" با طول تقریبی ۲.۱ كیلومتر و در رده گسل های متوسط كلانشهر تهران است. این گسل در شمال منطقه ۲ شهر تهران قرار گرفته و دارای امتداد شرقی–غربی است.
سوی غربی گسل فرحزاد از یال شرقی "دره فرحزاد" آغاز می شود و با انحنائی به سمت شمال در بالای جاده "امامزاده داوود"(از مسیر فرحزادی)، "خیابان ایثار" و بلوار "شقایق" در این محدوده را قطع می كند. در ادامه مسیر، این گسل بعد از عبور از خیابان "نیلوفر"، "شهرك پاسارگاد" (واقع در شمال یادگار امام) را در می نوردد و به موازات بزرگراه "یادگار امام" و در سمت شمالی آن تا تقاطع "بلوار پاكنژاد"(واقع در ضلع غربی سعادت آباد) ادامه می یابد.
این گسل در سمت غربی خود از چند سگمنت كوتاه و به موازات هم تشكیل یافته است. در یال های غربی و شرقی دره فرحزاد كه محل قرارگیری سگمنت های (قطعات) انتهای غربی این گسل است، حاشیه نشینی و ساختمان های فاقد كیفیت مهندسی تجمع یافته است و این محله را جزو محلات با ریسك بالای لرزه ای در شهر تهران تبدیل نموده است.
۵-گسل شمال تهران
گسل شمال تهران بزرگ ترین گسل شهر است كه در جنوب دامنه رشته كوه البرز و در شمال شهر تهران قرار دارد. این گسل از لشكرك و سوهانك شروع شده تا فرحزاد و حصارك و از آن جا به سمت غرب امتداد یافته است. این گسل در راه خود، نیاوران، تجریش، زعفرانیه، الهیه، فرمانیه و سعادت آباد را دربر می گیرد.
۶-گسل لویزان
این گسل در مناطق ۱، ۳ و ۴ شهر تهران گسترش و در سمت غربی، حد فاصل منطقه یك و منطقه ۳ امتداد یافته است.
۷-گسل داوودیه
از دیگر گسل های مهم كلانشهر تهران، گسل داوودیه و راستای غربی – شرقی و به طول ۶.۴ كیلومتر است و از آنجایی كه "سگمنت" (ناحیه) اصلی این گسل در محله داوودیه قرار گرفته است، ازاین رو نام "داوودیه" بر روی آن گذاشته شد.
گسل داوودیه از غرب از محدوده غربی "میدان صنعت" شهرك غرب (حوالی مركز خرید مهستان) شروع شده و در امتداد بلوار خوردین در شهرك غرب ادامه داشته و با میل به شرق بزرگراه چمران را قطع می كند. در ادامه قطعه دیگر آن از شمال خیابان "ملاصدرا" به سمت شرق گسترده شده است. سگمنت طویل این گسله فرعی، از سمت شمالی خیابان "ملاصدرا" در تقاطع خیابان شیراز شروع شده و بعد از گذر از بزرگراه "كردستان"، "شمال میدان ونك" و "بزرگراه مدرس" به "بلوار میرداماد" (محله داوودیه) می رسد.
این گسل در ادامه با اندكی میل به جنوب از مجاورت ساختمان بانك مركزی و محدوده "باغ كتاب"، "فرهنگستان علوم" و جنوب غربی "میدان مادر" گذر می كند. افتادگی داوودیه در همین مناطق هم به وضوح هویدا است.
۸-گسل نیاوران
گسل نیاوران هم گسلی است اصلی با طول حدود ۱۴ كیلومتر (با تمامی قطعاتش) كه به صورت گسسته (به دلیل شناسایی قطعات آن به صورت مجزا) از غرب در حوالی "سعادت آباد" به شرق "شمال اقدسیه" در شمال تهران گسترده شده است.
در بخش خاوری این گسل جابجایی چپ بر روی نگاره های هوایی دیده می شود. در ترانشه شمالی جنوبی در ازای ۷۰ متر در خیابان آجودانیه نیاوران "انتهای خاوری خیابان درختك" راندگی نیاوران و زون خرد شده آن به خوبی دیده می شود. در گستره ای به پهنای ۷۰ متر یك زون به شدت ورقه شده فشاری با جهت راندگی شمال به جنوب گسترش دارد. سعادت آباد، شمیران و دزاشیب توسط گسل نیاوران روی فرونشست اوین و تجریش رانده شده است.
۹-گسل تنباكویی
این گسل متشكل از ۳ سگمنت در كنار هم در انتهایی ترین سوی جنوب شرقی تهران و منطقه ۱۵ قرار دارد. مجموع طول سگمنت های آن كمتر از ۲ كیلومتر و بنابراین جزو گسل های فرعی تهران رده بندی می شود.
۱۰- گسل ونك پارك
این گسل با زاویه اندكی راستای شمال غرب - جنوب شرق داشته و از دو قطعه تشكیل شده و طول دو قطعه با هم ۴.۵ كیلومتر است. انتهای جنوبی گسل از حوالی خیابان مطهری، تقاطع "میرزای شیرازی" شروع و بعد از گذر از پارك ساعی در شرق میدان اسدآبادی، بخش جنوبی آن تمام می شود و با جابه جایی تقریبی ۲۵۰ متری به غرب، (بخش) شمالی آن از حوالی میدان "اسدآبادی" آغاز می شود و پس از گذر از تقاطع حكیم - كردستان و شرق برج سه پر (حدود ۵۴ طبقه) و درست از زیر سایت برج در دست راه اندازی مخابرات و تلاقی با بزرگراه همت تا اندكی بالاتر از خیابان "ملاصدرا" ادامه دارد.
۱۱- گسل تلویزیون
این گسل جمعاً با تمامی قطعاتش ۳.۳ كیلومتر طول دارد كه از "مصلا" آغاز می شود و تا حوالی برج های پارك "پرنس" حوالی خیابان "شیراز شمالی" ادامه دارد. این گسل از آنجائیكه از محدوده ایستگاه تلویزیون شبكه ۲ در غرب خیابان وزرا و انتهای خیابان الوند می گذرد، به این اسم نامیده شده است.
۱۲- گسل جنت آباد شمالی
این گسل متشكل از دو سگمنت (ناحیه) به موازات هم در منطقه ۵ تهران و در سمت شمالی آن جانمایی شده است كه به علت قرارگیری و شناسایی این گسل در محله جنت آباد شمالی، به این نام نامگذاری شده اند. طول قطعه طویل تر شمالی این گسل ۱.۲۵ كیلومتر و طول قطعه دیگر آن حدود ۸۵۰ متر است و ازاین رو جزو گسل های فرعی رده بندی می شوند. این گسل در بخش جنوبی گسل شمال تهران و احتمالاً ناشی از شكل گیری راندگی شمال تهران است.
۱۳-گسل "باغ فیض"
از دیگر گسل های كلانشهر تهران گسل "باغ فیض" است. این گسل دارای سگمنت های مختلف و به عبارتی از قطعات خرد در امتداد شمال غرب – جنوب شرق تشكیل یافته كه چون دارای طول بین ۲ تا ۱۰ كیلومتر است، جزو گسل های متوسط رده بندی می شود.
انتهای شمال غربی این گسل در شرق محله "باغ فیض" شناسایی شده و به این نام هم نامیده می شود. این گسل از سمت شمال غربی از مجاورت ساختمان "تیراژه" واقع در بزرگراه "اشرفی اصفهانی" آغاز می شود و بعد از عبور از پارك "نهج البلاغه" و "پارك پردیسان" بزرگراه های "یادگار امام" و "حكیم" را به صورت مورب قطع می كند. گسل باغ فیض در ادامه با گذر از محلات "مرزداران" و "شهرك ژاندارمری" در محدوده "شهرك آزمایش" واقع در غرب تقاطع بزرگراه های "شیخ فضل الله" و "جلال آل احمد" (پل آل احمد) به انتهای جنوب شرقی خود می رسد.
۱۴-گسل نارمك
گسل نارمك در منطقه ۴ (شرقی ترین منطقه از مناطق ۲۲ گانه شهر تهران) قرار گرفته و در رده گسل های متوسط قرار می گیرد. راستای این گسل شرقی – غربی و در پای تپه های "شیان" واقع در شمال غربی محله نارمك قرار دارد. حدود مكانی این گسل از محل تقاطع بزرگراه های همت و امام علی (ع) در سوی غربی آغاز می شود و تا خیابان "هنگام" در شرق و شمال غربی محله نارمك ادامه دارد. گسل نارمك در امتداد بزرگراه "همت" و "شهید زین الدین" است و از شمال محله "شمیران نو" عبور می كند.
۱۵- گسل مشا
گسل مشا، گسلی است طویل، اساسی و لرزه زا كه در طول رشته كوه البرز و از شمال آن روی دامنه های جنوبی رانده شده است، گسل مشا در بالادست سد "لتیان" با گسل "شمال تهران" تلاقی دارد و بنابراین لغزش و فعالیت هر یك از دو گسل مشا و یا شمال تهران، به حركت گسل دیگر ختم می شود.
۱۶- گسل پردیسان
گسل های شناخته شده تهران عمدتاً در شمال و جنوب شهر تهران است؛ اما مطالعات جدید نشان داده است گسل شمال تهران توان ایجاد زمین لرزه هایی كه در تاریخ تهران درج شده است را ندارد و گسل های جنوب تهران هم این توانایی را ندارند. سوالی كه در این حوزه مطرح می شود، این است كه منشأ این زمین لرزه ها كجا است. برای یافتن پاسخ مناسب محققان پژوهشكده علوم زمین سازمان زمین شناسی مطالعات گسترده ای در بخش مركزی شهر تهران انجام دادند و توانستند گسل "پردیسان" را شناسایی كنند.
محل این گسل در میان "بزرگراه آیت الله حكیم" و "شهید همت" است، ضمن آنكه اعلام شد این گسل هم اكنون فعال ترین گسلی است كه در تهران وجود دارد و توان لرزه زایی آن به مراتب بیشتر از گسل های شمال و جنوب تهران است. توان لرزه زایی این گسل بین ۶.۲ تا ۶.۳ است.
شهر تهران هر چند كه با انبوهی از گسل های فعال روزگار می گذراند، ولی در سال های اخیر با پدیده مخرب فرونشست زمین نیز مواجه می باشد كه این امر ناشی از برداشت های بی رویه از آب های زیر زمینی می شود.
به گزارش زمین دار شو به نقل از ایسنا، نقشه گسل های تهران از جانب دكتر علی بیت اللهی مدیر گروه زلزله مركز تحقیقات راه، مسكن و شهرسازی در اختیار ایسنا قرار گرفت.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب